حقوق مدنی جلد دوم اصول قراردادها و تعهدات (شهیدی)

.

فهرست

علایم اختصاری
پیشگفتار

فصل سوم : اصول قراردادها و تعهدات

طرح مباحث
مبحث نخست : وضعیت های حقوقی قرارداد و روابط طرفین عقد
طرح مبحث
بخش نخست – وضعیت های حقوقی قرارداد
طرح مطالب
گفتار نخست : صحت ، نفوذ ، عدم نفوذ و قابلیت نسخ
تعاریف
گفتار دوم : بطلان
عدم تحقق و بی اثری
گفتار سوم : لزوم و جواز
دوام و عدم دوام
حقوق تطبیقی
تغییر وضعیت عقد
بخش دوم : روابط طرفین قرارداد باطل و منفسخ
طرح مطالب
گفتار نخست : روابط طرفین عقد باطل نسبت به مورد عقد و بدل و منافع آن
فرض فساد
بند 1- روابط طرفین عقد فاسد نسبت به رد عین مورد عقد یا بدل آن
رد عین مورد عقد و تفاوت احکام بدل آن در انواع قرارداد
بند 2- روابط طرفین عقد فاسد ضمانی نسبت به منافع مورد عقد
قابلیت استرداد
بند 3- اثر بطلان عقد ضمانی نسبت به اشخاص ثالث
قابلیت استناد
بند 4- روابط طرفین عقد زمانی فاسد نسبت به کاهش یا افزایش قیمت مورد معامله
طرح مسئله
گفتار دوم : روابط طرفین عقد منفسخ ضمانی نسبت به مورد عقد و بدل آن
طرح گفتار
بحث های تفصیلی
وضعیت های عقود :
عقد صحیح (نافذ و غیر نافذ و قابل فسخ)
سرنوشت عقد غیر نافذ
بررسی استدلالهای مربوط
زمان تأثیر عقد غیر نافذ پس از تنفیذ در قانون
ب) ماهیت حقوقی اذن و رجوع از اذن و اجازه معامله غیر نافذ و رد آن
بیان کلی
اذن و رجوع از اذن
اجازه (تنفیذ) عقد غیر نافذ
نظر ما در مورد ماهیت تنفیذ
رد عقد غیر نافذ
عقد باطل ، عقد منفسخ ، ابطال قرارداد ، وضعیت های حقوقی عقد در حقوق فرانسه و مطالعه تطبیقی
طرح مسئله – عقد باطل و عقد منفسخ
بررسی تحلیلی عقد باطل و عقد منفسخ
ابطال قرارداد
وضعیت های حقوقی عقد در حقوق فرانسه (بیان عنوان )
بطلان مطلق ، بطلان نسبی ، قابلیت ابطال ، عدم و فقدان قابلیت استناد در حقوق فرانسه
لزوم یا عدم لزوم رأی قضایی برای ابطال عقد در حقوق فرانسه ، آلمان ، سوئیس و لهستان
عدم تأثیر رأی قضایی در بطلان قرارداد
تفاوت عدم نفوذ و قابلیت فسخ در حقوق ایران با بطلان نسبی و قابلیت فسخ در حقوق فرانسه
موقعیت نهاد بطلان نسبی حقوق فرانسه در حقوق ایران
بطلان مطلق و عدم قرارداد
تفاوت تنفیذ عقد غیر نافذ در حقوق ایران با تأیید قرارداد باطل نسبی و قابل فسخ در حقوق فرانسه
تبدیل عقد صحیح به باطل و عقد باطل به صحیح
بحث های تفصیلی دو قاعده «ما یضمن و ما لا یضمن»
د-1- بحث های تفصیلی مشترک بین این دو قاعده :
رد عین مورد عقد فاسد یا بدل آن
مبنای قاعده «ما یضمن بصحیحه یضمن بفاسده و ما لایضمن بصحیحه لایضمن بفاسده»
مفاد دو قاعده
معنی «ما»ی موصول
معنی ضمان در «ما یضمن» و «مالایضمن...» در اصل و عکس قاعده
معنی «ب» در کلمه «بصحیحه» و «بفاسده»
د-2 بحث های قاعده اصل (کل ما یضمن بصحیحه یضمن بفاسده)
مفاد قاعده
دلیل حکم ضمان گیرنده در عقود ضمانی فاسد
بررسی نظریات ارائه شده و نقد آن
نظر ما در مورد دلیل قاعده ما یضمن – قاعده «علی الید و قاعده اقدام»
وضعیت تصرف در مال غیر و قلمرو قاعده «علی الید»
نظریات ابراز شده در مورد قاعده علی الید
نظر ما در فقه نسبت به وضعیت تصرف در مال غیر
نظر ما در حقوق مدنی ایران نسبت به وضعیت تصرف در مال غیر
نتیجه بحث های مربوط به دلیل حکم ضمان در عقود ضمانی فاسد
اذن در تصرف امانی
احتمال نخست ؛ امانی بودن تصرف ناشی از اذن در تصرف امانی
احتمال دوم ؛ ضمانی بودن تصرف ناشی از اذن در تصرف امانی
ترجیح یکی از دو احتمال
نقض های ایراد شده به قاعده اصل (ما یضمن بصحیحه یضمن بفاسده)
طرح موضوع
عدم ضمان فروشنده نسبت به ثمن در بیع مال مغصوب
عدم ضمان طرف قرارداد سبق فاسد
در برابر سابق (سبقت گیرنده)
عدم ضمان زوج در عقد نکاح باطل با علم زوجه به فساد
عدم ضمان متهب در هبه فاسد
عدم ضمان محجور
عدم ضمان مکره
عدم ضمان نسبت به مورد معامله فاقد مالیت یا منفعت عقلایی مشروع
عدم ضمان در معامله ضمانی که موضوع آن عملی نامشروع است
د-3- بحث های قاعده عکس (کلما لایضمن بصحیحه لا یضمن بفاسده) و نقض های ایراد شده
مفاد قاعدۀ عکس
دلیل قاعده عکس
دلیل قاعده عکس در تألیفات فقهی
نظر ما در مورد دلیل قاعده عکس و وضعیت تصرف در مال مأخوذ به مناسبت عقد امانی فاسد در فقه
قاعده عکس و وضعیت تصرف در مال دیگری به مناسبت عقود امانی فاسد و موارد نقض قاعده در حقوق ایران
موارد نقض قاعده عکس (مالایضمن بصحیحه لا یضمن بفاسده)
ضمان مبیع و منافع آن در بیع بی ثمن و اجاره بی اجرت (تشخیص مورد دو قاعده)
ضمان شریک در شرکت فاسد
ضمان عین در عقد اجاره فاسد
ضمان مرتهن در رهن فاسد
ضمان حمل در بیع فاسد حیوان حامل
ضمان خریدار نسبت به منافع غیر مستوفات بیع در عقد فاسد
ضمان مورد عقد امانی فاسد به علت اکراه یا عدم استحقاق دهنده مال
ضمان مورد عقد امانی فاسد به علت حجر تسلیم کننده
تشخیص اصل در موارد تردید در شمول یا عدم شمول دو قاعده
اصل عدم
نتیجه بحث های مربوط به دو قاعده مایضمن و لایضمن به طور خلاصه
بی اعتباری دو قاعده به علت فقدان ملازمه بین صحیح و فاسد عقد ضمانی و امانی (در ضمان و عدم ضمان)
مبنای زمانی تعیین قیمت مال قیمی گرفته شده به مناسبت عقد ضمانی فاسد که نزد گیرنده تلف شده است و موضوع مسئوولیت با لحاظ ماهیت مال تلف شده
قیمت روز ادا یا تلف
ضمان نسبت به منافع
اثر بطلان عقد نسبت به قائم مقام و شخص ثالث
حقوق تطبیقی
روابط طرفین عقد فاسد نسبت به مورد عقد
روابط طرفین عقد فاسد نسبت به منافع مورد عقد در حقوق فرانسه
روابط طرفین عقد فاسد در فروض متفاوت افزایش قیمت
فرض 1- افزایش قیمت در اثر عمل گیرنده با افزودن عین قابل انفصال به مورد معامله
فرض 2- افزایش قیمت در اثر عمل گیرنده بدون افزودن عین یا با افزودن غیر قابل انفصال یا قابل انفصال با از دست دادن ارزش اقتصادی یا تغییر در مال اخذ شده
هـ - روابط طرفین عقد منفسخ (ماهیت انفساخ و تفکیک روابط)
ماهیت انفساخ عقد و تفکیک روابط طرفین عقد منفسخ
روابط طرفین نسبت به مورد عقد منفسخ و بدل آن
رد مورد عقد منفسخ یا بدل آن
عدم ضمان در تلف مورد عقد پس از فسخ
روابط طرفین عقد منفسخ نسب به منافع مورد عقد
تفکیک منافع
روابط طرفین نسبت به افزایش قیمت مورد عقد منفسخ با عمل گیرنده و تغییر و اختلاط و امتزاج و آلیاژ آن با مال گیرنده
تنوع بحث
افزایش قیمت مورد عقد فسخ با عمل گیرنده آن
تغییر مورد معامله
اختلاط ، امتزاج و آلیاژ مورد معامله با مال مالک پیش از فسخ
مبحث دوم : اصل صحت (قاعده صحت)
طرح مبحث
بخش نخست : مفاد و موضوع و مبنای اصل صحت و حقوق تطبیقی
مختصات قاعده
بخش دوم : حدود جریان اصل صحت
فرض وقوع ماهیت عرفی عقد
بخش سوم : ماهیت اصل صحت
طرح مطالب
موقعیت اصل صحت در بین اصول و امارات
بخش چهارم : اثر اصل صحت
طرح مطالب کلی
بحث های تفصیلی اصل صحت
و-1- مفاد اصل صحت
شرح کلی
رابطه اصل صحت با نفوذ عقد
عمل حقوقی موضوع اصل صحت
طرح مسئله
نخستین موضوع – ایقاعات
اصل صحت در ایقاعات
شناخت بیشتر ایقاع (کلیات)
ابراز قصد انشای ایقاع
وضعیت مشترک ایقاعات در موارد تردید در صحت
بررسی وضعیت هر یک از ایقاعات (بیان کلی)
ابراء
فسخ
اخذ به شفعه
ایفای تعهد
طلاق ، فسخ نکاح ، بذل مدت ، رجوع از طلاق ، رجوع به فدیه در طلاق
دومین موضوع – جریان اصل صحت در موارد تردید در عنوان عقد نسبت به آثار مشترک
و-3- مبنای اصل صحت
مبنای قانونی و فقهی
حقوقی تطبیقی
اصل صحت در حقوق فرانسه
حدود جریان و ماهیت اصل صحت
لزوم تحقق ماهیت عرفی عقد و نتیجه مشکوک بودن آن
معنی وقوع عقد
ماهیت اصل صحت در اصول فقه
اصل محرز و غیر محرز
تعارض اصل صحت با اصول و امارات در اصول فقه
نخست – تفکیک حدود جریان اصل صحت از توان اثباتی آن
دوم – استقلال مورد جریان اصل صحت نسبت به اصول موافق دیگر
نظر ما نسبت به ماهیت و موقعیت اصل صحت در علم اصول
تفاوت وضعیت اصل صحت در اصول فقه و حقوق مدنی
ماهیت اصل صحت در حقوق ایران
اصل صحت در بیع وقف و صرف و هبه و رهن در حقوق ایران
تردید در جریان و لوازم عقدی و عادی اصل صحت
تردید در جریان اصل صحت
زمان جریان اصل صحت
لوازم عقلی اصل صحت
لوازم عقلی و عادی اصل استصحاب در اصول فقه
لوازم عقلی و عادی اصل صحت در اصول فقه
مبحث سوم : اصل یا قاعدۀ لزوم
طرح مبحث
بخش نخست : مبنا و موضوع اصل لزوم
طرح مطالب
گفتار نخست : مبنای اصل لزوم
مبنای قانونی اصل لزوم (ماده 219 ق.م)
گفتار دوم :موضوع اصل لزوم
عقود
بخش دوم : : ماهیت اصل لزوم
قاعده حقوقی
بخش سوم : آثار اصل لزوم
منظور از اثر اصل لزوم
اثبات لزوم و خصایص آن
بحث های تفصیلی :
معنی لزوم اتباع و وفای به تعهد
الف – بحث های تفصیلی مبانی اصل لزوم در فقه
عمومات ، بنای عقلا ، استصحاب
مفاد «اوفوا بالعقود»
تفسیر نخست – لزوم وفای به عقد با وصف لزوم و جواز
دایره شمول واژه (العقود) در آیه وفاء
ارزیابی نظریه لزوم وفای به عقد با وصف لزوم و جواز آن
لزوم وفای به عقد تا زمان بقای آن
ب - بحثهای تفصیلی مبنای اصل لزوم در قانون مدنی
اصل لزوم در ماده 219 ق.م
تفسیر نخست ماده 219 ق.م. لازم الاتباع بودن لزوم و جواز عقد
تفسیر دوم ماده 219 ق.م. لازم الاتباع بودن تا زمان بقای عقد
مبنای تحلیلی و عقلایی اصل لزوم
حقوق تطبیقی
وصف مشترک ایقاعات (محدود بودن و لزوم)
وابستگی ماهیت اصل لزوم به مبنای حقوقی آن
ج - بحث های تفصیلی موارد حاکمیت اصل لزوم و موقعیت آن
موارد کلی
تردید در لزوم و عقد جواز
تردید در وجود حق فسخ
تردید در مدت حق فسخ
د - بحث های تفصیلی موقعیت اصل لزوم در تحلیل (بحث اصولی)
1- بیان کلی
2- بررسی کلی موقعیت اصل لزوم در برابر اصول دیگر
3- موقعیت اصل لزوم در برابر اصول عملی دیگر مطابق نظر ما
مبحث چهارم : تفسیر قرارداد
طرح مبحث
بخش نخست : نقش و مدار تفسیر قرارداد
طرح مطالب
گفتار نخست : نقش تفسیر در روابط حقوقی طرف های قرارداد
تشخیص حقوق و تعهدات
گفتار دوم : مدار تفسیر قرارداد
اراده مشترک انشا کنندگان
بخش دوم : موضوغ تفسیر قرارداد
ماهیت و خصوصیات عقد
بخش سوم : وسیله تفسیر قرارداد
طرح مطالب
گفتار نخست : کلمات و قراین
کاشف بودن کلمات و قراین از اراده مشترک طرف های قرارداد
گفتار دوم : مقررات قانونی و اصول عملی
دومین وسیله تفسیر
گفتار سوم : عرف
تعریف و تقسیم مطالب
بند نخست – مبنای تحلیلی اعتبار عرف
دلالت بر اراده طرف های عقد
بند دوم – موقعیت های نهادی عرف
مفاد ضمنی عقد
بند سوم – تقسیم عرف
عرف عام و خاص
بند چهارم – قلمرو حاکمیت عرف
امور موضوعی قرارداد
الف – حاکمیت عرف در شناسایی ماهیت عقد در اراده طرف ها
ب – تأثیر عرف در تشخیص طرف اصیل قرارداد
ج – تأثیر عرف در تعیین مورد عقد
د- تأثیر عرف در تعیین حدود تعهدات طرف قرارداد
هـ - تأثیر عرف در تعیین اجزاء ، لوازم و توابع مورد معامله
و - تأثیر عرف در تعیین در تعیین معانی و مفاهیم عبارات قرارداد
بحث های تفصیلی :
تعریف تفسیر در حقوق بیگانه
زمینه لزوم تفسیر
حدود تفسیر قرارداد
حقوق تطبیقی
ماهوی یا قانونی بودن تفسیر قرارداد
عناوین کلی موضوع تفسیر
گسترۀ پرتو اراده
تأثیر اصول لفظی در تفسیر قرارداد
نقش قراین حالی و مقالی در تفسیر قرارداد
حقوق تطبیقی
حاکمیت اصول عملی در تفسیر
عرف و عادت
عرف قراردادی نشان دهنده اراده مشترک طرف های قرارداد
مبنای اعتبار عرف در فقه
مبنای اعتبار عرف قراردادی در حقوق اروپا
عرف و نهادهای دارای منشأ تحلیلی مشترک
امور ضمنی و امور بنایی عقد (مفاد ضمنی یا بنایی عقد)
وضعیت مفاد بنایی در حقوق ایران
شرط بنایی در فقه
نظر ما در مورد وضعیت مفاد بنایی عقد در فقه
رابطه مفاد ضمنی عقد و مفاد بنایی عقد و عرف
مقایسه مفهومی عرف و عادت قراردادی با اقتضای اطلاق عقد و بنای عقلا
عرف و مفاد ضمنی عقد
عرف در بستر زمان و مکان
عرف موضوعی و عرف حکمی
تقسیم عرف در فقه امامیه
تفکیک عرف در حقوق بیگانه
موقعیت عرف در تعارض
تعارض عرف ها و تعارض عرف با توافق ضمنی و قوانین تکمیلی
الف – تعارض بین دو عرف
ب – تعارض عرف یا مفاد ضمنی عقد
ج – تعارض عرف با قوانین تکمیلی
استنباط احکام موارد جزیی
اقتباس مفاد ماده 220 ق.م. ایران از قانون مدنی فرانسه
الفاظ ایقاعات و حقوق تطبیقی
مسائل امتحانی مربوط به مباحث این کتاب و پاسخ آن
فهرست کتابهای مورد مطالعه
فهرست الفبایی بر حسب شماره موضوع
فهرست قوانین و مقررات داخلی مورد استناد
فهرست قوانین و مقررات خارجی مورد استناد