حقوق اساسی و نهادهای سیاسی (شریعت پناهی)

.

 

فهرست

چشم انداز کلی
گفتار اول: مقدمات و زمینه ها
الف – پیدایش اصطلاح
1-حقوق اساسی
2-نهادهای سیاسی
ب-روند تکاملی
1-منشا تاریخی
2-شکل گیری حقوق اساسی جدید
ج- نشو و نمای حقوق اساسی کلاسیک در متن غربی آن
فضای اندیشه
یک – فرد انسانی، موجودی قابل اعتماد
سه – تنظیم عاقلانه رابطه فرد و اجتماع
د – سیمای امروزین حقوق اساسی
ه-مفهوم و موضوع حقوق اساسی
1- حقوق اساسی: تفسیر قانون اساسی
2- حقوق اساسی: مطالعه روابط مربوط به دولت
3-نهادهای سیاسی موضوع مطالعه حقوق اساسی است
3-1- گرایش به سوی علم سیاست
3-2- حفظ ویژگی های حقوقی حقوق اساسی
و- رسالت و هدف غایی حقوق اساسی
1-حقوق اساسی به مثابه فن مربوط به اقتدار
2- حقوق اساسی علم یا فن مربوط به آزادی ها
گفتار دوم: حقوق اساسی و سایر رشته ها
الف- جایگاه حقوق اساسی در میان سایر رشته های حقوقی
ب –ابوعلی سینا
ج – امام محمدغزالی
د- سایر متفکران
ه- عبدالرحمن ابن خلدون
بخش سوم – مکاتب اثباتی یا تحققی
الف – کانت
ب – کلسن
بخش چهارم- جهان بینی مارکسیستی

فصل سوم –نظریه کلی دولت – کشور

بخش اول – مفهوم و تعریف
الف – استحکام پیوندها
ب – کمال سازمان بندی حکومتی
1- تقسیم کار
2-نظام ضمانت اجرایی
3- انحصار نیرومندترین وسایل مادی
4- شخصیت حقوقی دولت – کشور
بخش دوم – حاکمیت
الف- حاکمیت چیست؟
ب- ریشه مفهوم حاکمیت و تحول تاریخی
1- نظریه حاکمیت مطلق
2- نظریه حاکمیت مردم
3- نظریه حاکمیت ملی
ج – ماهیت واقعی حاکمیت در حقوق
1-تحدید حاکمیت توسط حقوق طبیعی
2- اصل خود محدودیتی
3- تحدید حاکمیت به وسیله حقوق بین الملل

فصل چهارم – عوامل ساختی دولت – کشور

بخش اول – علوم انسانی
الف- تعریف مفهوم ملت
1-بینش آلمانی
2-بینش فرانسوی
ب – ترکیب بندی گروه انسانی از لحاظ حقوقی
1- اتباع کشور
2- بیگانگان
3- بی وطنان
بخش دوم – سرزمین
الف- سرزمین به عنوان عامل ساختی دولت
ب – سرزمین به مثابه موضوع قدرت سیاسی
ج – سرزمین به مثابه حد و مرز فرمان روایی
د – سرزمین به منزله میدان صلاحیت دولت
بخش سوم – قدرت سیاسی
الف- منشا قدرت
1- قدرت و اجبار
1-1- فشار اجتماعی
1-2- الزام مادی
1-3- تبلیغات سیاسی
2- قدرت و اعتقاد
2-1- نظریه حاکمیت، زیربنای اعتقاد به قدرت
اول – نظریات حاکمیت الهی
یک – شکل انسان – خدایی
دو- شکل رسالت
سه – مشیت الهی
2-2- حاکمیت مردم
ب- ویژگی های قدرت سیاسی

فصل پنجم – گونه های مختلف دولت – کشور

بخش اول – علوم انسانی
الف- تعریف مفهوم ملت
1-بینش آلمانی
2-بینش فرانسوی
ب – ترکیب بندی گروه انسانی از لحاظ حقوقی
1- اتباع کشور
2- بیگانگان
3- بی وطنان
بخش دوم – سرزمین
الف- سرزمین به عنوان عامل ساختی دولت
ب – سرزمین به مثابه موضوع قدرت سیاسی
ج – سرزمین به مثابه حد و مرز فرمان روایی
د – سرزمین به منزله میدان صلاحیت دولت
بخش سوم – قدرت سیاسی
الف- منشا قدرت
1- قدرت و اجبار
1-1- فشار اجتماعی
1-2- الزام مادی
1-3- تبلیغات سیاسی
2- قدرت و اعتقاد
2-1- نظریه حاکمیت، زیربنای اعتقاد به قدرت
اول – نظریات حاکمیت الهی
یک – شکل انسان – خدایی
دو- شکل رسالت
سه – مشیت الهی
2-2- حاکمیت مردم
ب- ویژگی های قدرت سیاسی

دفتر سوم – رژیم سیاسی

فصل اول – محل نشو و نمای رژیم سیاسی

بخش اول – جامعه – مسند قدرت
الف- قدرت نهادی و روابط ساده اقتداری
ب- شرایط شکل گیری جامعه سیاسی
ج – ویژگی های جامعه سیاسی
الف – پیدایش اصطلاح
1-حقوق اساسی
2-نهادهای سیاسی
ب-روند تکاملی
1-منشا تاریخی
2-شکل گیری حقوق اساسی جدید
ج- نشو و نمای حقوق اساسی کلاسیک در متن غربی آن
فضای اندیشه
یک – فرد انسانی، موجودی قابل اعتماد
سه – تنظیم عاقلانه رابطه فرد و اجتماع
د – سیمای امروزین حقوق اساسی
ه-مفهوم و موضوع حقوق اساسی
1- حقوق اساسی: تفسیر قانون اساسی
2- حقوق اساسی: مطالعه روابط مربوط به دولت
3-نهادهای سیاسی موضوع مطالعه حقوق اساسی است
3-1- گرایش به سوی علم سیاست
3-2- حفظ ویژگی های حقوقی حقوق اساسی
و- رسالت و هدف غایی حقوق اساسی
1-حقوق اساسی به مثابه فن مربوط به اقتدار
2- حقوق اساسی علم یا فن مربوط به آزادی ها
گفتار دوم: حقوق اساسی و سایر رشته ها
الف- جایگاه حقوق اساسی در میان سایر رشته های حقوقی
1-حقوق عمومی و حقوق خصوصی

معیارهای تمایز

یک – نظریه موضوعی
دو – نظریه اندامی
سه – نظریه مادی
چهار – نظریه شکلی
پنج – از دیدگاه ماهیت قواعد
شش – از لحاظ سلسله مراتب
هفت – از لحاظ پویایی
ب – موضوع حقوق اساسی در حقوق عمومی
ج – حقوق اساسی در رابطه با علوم انسانی
1- حقوق اساسی و تاریخ
2- حقوق اساسی و فلسفه
3- حقوق اساسی و جامعه شناسی

گفتار سوم: منابع و روشهای شناخت

الف – رجوع به منابع
1-قانون اساسی
1-1- قانون اساسی مادی
1-2- قانون اساسی شکلی

جنبش قانون اساسی

1-موارد پیدایش قانون اساسی
2-منشاء وضع
سه – محتوای قانون اساسی
چهار – اقسام قانون اساسی
اول – قانون اساسی یک دست و قانون اساسی مختلط
دوم – قانون اساسی سخت و قانون اساسی نرم
سوم – قانون اساسی عرفی و قانون اساسی نوشته
پنج – اقسام قانون اساسی از نظر نحوه شکل گیری
اول – قانون اساسی اعطایی یا اقتدار
دوم – قانون اساسی نیمه اقتداری
سوم – قانون اساسی دموکراتیک
شش – ضمانت های احترام به قانون اساسی
اول – سلسله مراتب قواعد حقوقی
دوم – برتری قانون اساسی
سوم – کنترل قوانین به وسیله قانون اساسی
2- قوانین مصوب پارلمان
3- آرا مصوب پارلمان
4- سایر اعمال قوه مقننه
5- اعمال قوه مجریه
6- سایر اسناد و مدارک
ب – مددگیری از روش های سایر علوم اجتماعی

دفتر دوم: دولت – کشور

فصل اول: کلیاتی در باب اصطلاح دولت – کشور

فصل دوم: مبانی فلسفی دولت – کشور

بخش اول: مکاتب فطری یا طبیعی
الف – منشا تکوینی
ب – دولت – کشور از نظر فلاسفه یونان
1- افلاطون
2- ارسطو
4- رژیم های سیاسی و نظام های حزبی
4-1- رژیم وحدت گرا
4-2- رژیک کثرت گرا
اول –رژیم های دو حزبی
دوم – رژیم های چند حزبی
بخش چهارم – طبقه بندی های اسلامی
طبقه بندی های اسلامی
الزام مادی
تبلیغات سیاسی
قدرت و اعتقاد
نظریه حاکمیت، زیربنای اعتقاد به قدرت
اول –ابعاد فکری مشروطیت
الف- تاثیر اندیشه های آزادیخواهانه غرب بر مشروطیت
ب – نقش روشنفکران غرب گرا
ج- نقش روحانیان
دوم – جریان انقلاب
سوم – موضع علمای دوران مشروطیت
الف – علامه نائینی در توجیه مشروطیت
الف – علامه نائینی در توجیه مشروطیت
ب – شیخ فضل الله نوری و مشروطه مشروعه
چهارم – اصول اساسی قوانین مشروطیت
الف – اصول و قواعد اساسی زمامداری
یک – حاکمیت ملت
دو – حقوق سلطنت
ب- حقوق ملت
ج – حاکمیت اسلام
بند دوم – نهضت امام خمینی و انقلاب

بخش دوم – قانون اساسی جمهوری اسلامی

بند اول تدوین و تصویب قانون اساسی 1358
اول – مقدمات تدوین قانون اساسی
دوم- بررسی و تدوین اصول قانون اساسی در مجلس بررسی نهایی
الف – تقدیم لایحه قانون اساسی به مجلس
ب- مراحل بررسی و تصویب اصول در مجلس
ج – تصویب ملت (مراجعه به آراء عمومی)

بند دوم: بازنگری قانون اساسی

اشکالات عملی قانون اساسی 1358
الف – ناهماهنگی در قوه مجریه
ب – مساله مدیریت قوه قضاییه
ج – مساله عدم توافق در قوه مقننه
دوم – تاسیس اصل بازنگری
الف- طرح مساله بازنگری
ب – اصل بازنگری
یک – تشخیص ضرورت بازنگری
دو – ترکیب شورای بازنگری
سه – تصویب بازنگری
چهار – محدودیت های بازنگری

بند سوم – طرح موضوع حقوق اساسی جمهوری اسلامی

اول – منابع حقوق اساسی
الف – مقدمه قانون اساسی
ب – قانون اساسی و محورهای آن
یک – محورهای اسلامی
دو – محورهای سیاسی
سه – محورهای ارزشی و انقلاب
ج – منابع منشعب از قانون اساسی
یک تفسیر قانون اساسی
دو – آیین نامه داخلی مجلس
سه – قوانین خاص و سازمان دهنده
چهار – قانون و آیین نامه مربوط به خبرگان رهبری
دوم – تقسیم مطالب

اصول و مبانی کلی نظام

فصل اول: مبانی تاسیس نظام سیاسی کشور

بخش اول: بنیانگذاری نظام سیاسی

بند اول – نظامی سیاسی
اول جمهوری بودن نظام
دوم اسلامی بودن نظام
بند دوم – مبانی استقرار نظام
اول – اعتقاد ملت
دوم – انقلاب ملت
سوم – رهبری
الف- ابعاد رهبری
ب – مراحل رهبری
چهارم – رای ملت

بخش دوم: پایه های نظام

بند اول – عقاید اسلامی
اول – توحید
دوم – وحی و نبوت
سوم – معاد و نقش سازنده آن
چهارم – عدل
پنجم – امامت رهبری
بند دوم کرامت رهبری
اول – اوصاف
الف- اوصاف هادی
دوم – کرامت
الف- کرامت طبیعی
ب- کرامت اکتسابی
سوم اکتفای نظام جمهوری اسلامی به کرامت

بخش سوم – روش ها و دستورات کلی نظام

بند اول – اجتهاد
اول ضرورت اجرای احکام اسلام
دوم فقه اسلامی
الف منابع فقه
یک منبع اصلی
دو منبع ثانوی
ب- اصول فقه
ج ابواب فقه
سوم اجتهاد و شرایط آن
الف- شرایط علمی
ب – شرایط معنوی و اخلاقی
چهارم – کاربرد اجتهاد در نظام سیاسی کشور
الف – اجتهاد و رهبری
ب – اجتهاد قوه مققه
ج – اجتهاد قوه مجریه
د – اجتهاد در قوه قضاییه

بند دوم – استفاده از علوم و فنون و تجارب پیشرفته

بند سوم – نفی ستم و سلطه

اول – نفی ستم (در قلمرو داخلی)
الف- مفهوم ستم
ب – نهی ظلم در اسلام
ج – وظیفه دولت در ستم
نفی سلطه
الف- مفهوم سلطه
ب – اسلام و نفی سلطه
ج – سیاست دولت در قبال سلطه
یک – سلطه گری
دو - نهی سلطه پذیری

فصل دوم: دین و مذهب

بخش اول- امت اسلامی
بند اول مفاهیم امت
اول امت واحده
املت وسط
سوم گسترده جهانی امت
بند دوم رسالت جمهوری اسلامی
واقعیت های اساسی
اختلافات مذهبی
اختلافات فرهنگی
خیانت زمامداران
سیاست جهانی
تکلیف دولت
خودسازی ملی
سیاست عملی

بخش دوم رسمیت دین اسلام

مذاهب عمده اسلامی
تشیع و انشعابات آن
زیدیه
اسماعیلیه
امامیه
نسنن و انشعابات
حنفی
مالکی
شافعی
حنبلی
نگرش مقایسه ای
امامت و خلافت
در منابع و احکام
بنددوم رسمیت اسلام
مفهوم رسمیت
نظامهای سیاسی غیرمذهبی
نظام های سیاسی مبتنی بر رسمیت مذهب
نظام های سیاسی با رسمیت کامل دین
رسمیت شیعه جعفری
اکثریت یافتن شیعیان
آثار رسمیت اسلام
حقوق مسلمانان
حقوق اساسی
احترام
آزادی انجام مراسم مذهبی
رسمیت تعلیم دینی
رسمیت منطقه ای
حقوق سیاسی و اداری

بخش سوم: غیرمسلمانان

اهل کتاب
اهل کتاب در قران
محدوده اهل کتاب
برخورد اسلام با اهل کتاب
اقلیت های دینی شناخته شده در قانون اساسی
الف- محدوده و موقعیت اقلیت های دینی شناخته شده
حقوق اساسی اقلیت ها
یک – شناسایی
دو – آزادی انجام مراسم دینی
سه – استقلال در احوال شخصیه و تعلیمات دینی
چهار – حق تشکل
پنج – حق نمایندگی مجلس شورای اسلامی
شش – حقوق اجتماعی اداری و استخدامی
بند دوم – سایر غیرمسلمانان (غیراهل کتاب) در قانون اساسی
الف – حقوق اساسی
یک -حق برخورداری از اخلاق حسنه و قسط و عدل اسلامی
دو – حق برخورداری از حقوق انسانی
ب – حدود حقوق غیرمسلمانان غیر اهل کتاب

فصل سوم – اصول و مبانی ملی

بخش اول کلیات اصول

بند اول – آزادی
اول – مفهوم آزادی
دوم – ارزیابی آزادی
سوم – اسلام و آزادی
چهارم – آزادی در قانون اساسی
بند دوم – استقلال
اول – مفهوم استقلال
دوم – وجوه مختلف استقلال
الف – استقلال سیاسی
ب – استقلال فرهنگی
ج- استقلال اقتصادی
د-استقلال نظامی
بند سوم – وحدت و تمامیت ارزی کشور
اول – وحدت ملی
الف- نظریه ملت
یک – نظریه عینی ملت(نظریه آلمانی)
دو – نظریه شخصی ملت(نظریه فرانسوی)
سه – اصل وحدت ملی
ب – پایه های اساسی وحدت ملی در جمهوری اسلامی ایران
یک – دین و مذهب رسمی
دو – زبان و خط رسمی
سه – تاریخ رسمی
چهار – پرچم رسمی
ج – قومیتها
دوم – تمامیت ارضی
الف- مفهوم سرزمین
ب – اصل تمامیت ارضی

بخش دوم: تفکیک ناپذیری اصول

بند اول: تضمین و پشتیبانی آزادی
اول – اصول و موازین آزادی در قانون اساسی
الف – حقوق و آزادی های فردی
ب – حقوق و آزادی های سیاسی
دوم – التزام عملی دولت در تضمین آزادی
سوم – اعتقاد عمومی به اصل آزادی
بند دوم: تضمین و پشتیبانی استقلال
اول – اصول اجرایی استقلال
الف – در تشکل و تشکیل احزاب و جمعیت های سیاسی
ب – در سیاست اقتصادی
ج – منع انعقاد قراردادهای بین المللی سلطه آمیز
د – منع دادن امتیاز تشکیل شرکت به خارجیان
ه- در تعیین خطوط مرزی
و-منع عضویت خارجیان در نیروهای مسلح
ز- منع استقرار پایگاه های نظامی خارجی
دوم-التزام زمامداران به حفظ و پاسداری از استقلال ملی
الف- التزام مقام رهبری
ب- التزام رئیس جمهور
ج- التزام نمایندگان مجلس شورای اسلامی

بند سوم – تضمین و پشتیبانی وحدت و تمامیت ارضی

اول – تضمین و پشتیبانی سیاسی
دوم – تضمین و پشتیبانی اقتصادی
سوم – تضمین و پشتیبانی نظامی

فصل چهارم – امر به معروف و نهی از منکر

مقدمه
اول – آرمان جامعه سالم
دوم – تعریف امر به معروف و نهی از منکر

بخش اول: امر به معروف و نهی از منکر در اسلام

بند اول – قران و سنت
اول – قرآن
الف- تشویق افراد به امر به معروف و نهی از منکر
ب- عبرت آثار نامطلوب ترک امر به معروف و نهی از منکر
ج – وجوب امر به معروف و نهی از منکر برای مسلمانان
د- امر به معروف و نهی از منکر به به عنوان خصلت مسلمانان
دوم – سنت(احادیث و روایات)
بند دوم – مبانی فقهی امر به معروف و نهی از منکر
اول – وجوب امر به معروف و نهی از منکر
دوم – شرایط امر به معروف و نهی از منکر
الف – آگاهی نسبت به معروف و منکر
ب- احتمال تاثیر
ج- اصرار خطاکاران بر اعمال خلاف
د-عدم ترتب فساد
سوم – مراتب و مراحل امر به معروف و نهی از منکر
الف- مراتب تذکاری
یک – انکار قلبی
دو – انکار زبانی
ب – مرتبه عملی (انکار به ید)
بند سوم – حسبه در جهان اسلام
اول – تاریخ حسبه
دوم – سازماندهی حسبه در حقوق اسلامی
الف – نصب محتسب
ب – اوصاف محتسب
اول – کلیات
ج – اقسام امر به معروف و نهی از منکر

بخش دوم – امر به معروف و نهی از منکر در نظام جمهوری اسلامی (نظارت همگانی و متقابل)

بند اول – نظارت زمامداری
اول – نظارت رهبری
دوم –نظارت از طریق تدوین سیاستها و قوانین اصلاح اجتماعی
سوم – نظارت اجرایی
چهارم – اقدام قضایی
بند دوم – نظارت مردم
الف – نقش رسانه های گروهی در آگاهی های عمومی
ب – نقش افکار عمومی در آگاهی های عمومی
اول – کلیات
الف- ضرورت نظارت مردم بر دولت
ب – منابع اسلامی نظارت مردم بر دولت
دوم – اعمال نظارت مردم
الف – طرق اعمال نظارت مردم بر دولت
دو – احزاب و تشکیلات سیاسی
سه – اجتماعات و راهپیمایی ها
ب – نظارت متقابل مردم بر یکدیگر

فصل پنجم – سیاست های اساسی دولت

الف – نقش رسانه های گروهی در آگاهی های عمومی
ب – نقش افکار عمومی در آگاهی های عمومی

بخش اول: سیاست های اخلاقی و فرهنگی

بند اول – رشد فضایل اخلاقی
اول – اخلاق فاضله و آثار آن
الف – قوانی نفسانی
ب – اصول و مصادیق اخلاق فاضله
ج – فضایل اخلاقی در اسلام
د – آثار فردی و اجتماعی و ضمانت اجرای
الف – ایمان
ب – تقوا
ج – مبارزه با مظاهر فساد و تباهی
یک – پاکسازی محیط
دو – تزکیه نفوس
بند دوم – سیاست های فرهنگی و آموزشی
اول – بالا بردن سطح آگاهی های عمومی
الف – نقش رسانه های گروهی در آگاهی های عمومی
ب – نقش افکار عمومی در آگاهی های عمومی
دوم – آموزش و پرورش رایگان و همگانی
الف – آموزش و پرورش رایگان
ب – آموزش و پرورش همگانی
ج – توسعه و تعمیم آموزش عالی
سوم – تقویت تتبع و ابتکار برای خودکفایی

بخش دوم – سیاست های اجتماعی

بند اول – رفع تبعیضات ناروا وایجاد امکانات عادلانه برای همه
اول – تساوی عموم در برابر قانون و رفع تبعیض
دوم – تامین حقوق همه جانبه افراد و ایجاد امکانات عادلانه برای همه
بند دوم – برادری
اول – تحمل سیاسی
دوم – برخورد اندیشه ها
سوم – الفت قلوب

بخش سوم – سیاست های اداری

بند اول – محو هرگونه استبداد، خودکامگی و انحصارطلبی
اول – مفاهیم متنوع استبداد و انحصار قدرت
الف- اصول و پایه های استبداد
ب- طبقه بندی استبداد فردی و گروهی

فصل سوم – حکومت مردم (مردم سالاری)

بخش اول – دموکراسی در ایام باستان
بخش دوم – مردم سالاری در عصر جدید
بخش سوم – مشخصات پایه ای مردم سالاری
الف- همگانی بودن مشارکت
ب – وجود آزادی ها
ج – چندگانگی سیاسی
د – حکومت اکثریت و احترام به اقلیت
ه- برابری مردم
و – توزیع خردمندانه قدرت
1- سر شکن کردن قدرت در هیات فرمان روا
2- تفکیک وظایف و تعدد نهادها
3- ادواری بودن مشاغل سیاسی

بخش چهارم: مردم سالاری در جهان امروز

الف- دموکراسی کلاسیک یا لیبرال
ب- دموکراسی مارکسیستی
1- جامعه بی طبقه
2- زوال دولت
3- اصل اتفاق
4- حزب واحد
5- دکترین فراگیر

دموکراسی اقتصادی و اجتماعی

فهرست منابع